Przewodnik po Warszawie cz. VI – SZLAKIEM PRL PO WARSZAWIE
SZLAKIEM PRL PO WARSZAWIE z przewodnikiem
A może wycieczka szlakiem PRL z przewodnikiem po Warszawie? Wiosna puka do naszych okien i zaprasza, aby ruszyć w miasto.
Warszawa jako dawna stolica Polskiej Republiki Ludowej może poszczycić się wieloma jej reliktami. Kiedyś przez większość warszawiaków krytykowana, znienawidzona lub trącąca myszką, dziś architektura socrealizmu zachwyca nie tylko turystów z Europy Zachodniej i innych kontynentów, ale stanowi atrakcję dla wielu polskich wycieczek. Tych pozostałości PRL w Warszawie znajdziemy aż ok. 120. Najciekawszą trasą będzie ta, w której połączymy przykłady architektury warszawskiego socrealizmu lat 1949-1956 i miejsc związanych z okresem PRL. Polska Rzeczpospolita Ludowa – pod taką nazwą państwo polskie funkcjonowało w latach 1952-1989. Z kolei socrealizm to jedyny w dziejach sztuki w Polsce styl, który powstał odgórnie i został zdefiniowany przez władzę. Budynki miały być „socjalistyczne w treści i narodowe w formie”, co nie było określeniem precyzyjnym, ale w praktyce przełożyło się na budowle monumentalne, surowe, zdobione tematyką socjalistycznej pracy.
Aby poczuć klimat PRL, najlepiej zaplanować całodniową wycieczkę z przewodnikiem i zacząć ją od zwiedzenia Muzeum Życia w PRL mieszczącego się przy Placu Konstytucji. Muzeum jest podzielone na kilka części. W jednej części możemy zwiedzać mieszkanie z tamtej epoki ze wszystkimi niezbędnymi sprzętami. Drugie pomieszczenie stanowi gabinet pracownika KC, a w trzecim autorzy ekspozycji zgromadzili m.in. takie przedmioty jak saturator ze szklanką na łańcuchu, mundur funkcjonariusza MO, plastikowe bidony, które pamiętam z dzieciństwa, kosmetyki, przedmioty codziennego użytku. Nie zabraknie też szczypty historii i wiadomości sportowych. Możemy zajrzeć też do sali kinowej i kawiarni. Tu napijemy się oranżady serwowanej zza oryginalnej lady przy dźwiękach muzyki z płyt winylowych. Warto samemu odkryć jakie jeszcze niespodzianki kryje to zjawiskowe miejsce.
Z Muzeum warto zrobić sobie dłuższy spacer po Śródmieściu alb wybrać wygodny transport rowerowy czy wypożyczyć hulajnogę. Miejsc związanych z okresem PRL w Warszawie jest bez liku, poniżej prezentuję kilka wybranych. Poruszaj się z przewodnikiem po Warszawie!
Opuszczając muzeum wychodzimy wprost na Plac Konstytucji. Plac Konstytucji jest sercem dzielnicy zwanej MDM I i został tak nazwany dla upamiętnienia Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r., której autorem był Bolesław Bierut, a poprawki naniósł podobno sam Stalin. Prostokątny rozległy plac otaczają 7-o kondygnacyjne bloki mieszkalne z handlowymi parterami w podcieniach. Tam też znajdziemy zachowane mozaiki – alegorie czterech pór roku. Socjalistycznych treści jest dużo więcej, choćby w postaci płaskorzeźb umieszczonych na budynkach ulic promieniście odchodzących od placu czy zachowanych neonów. W końcu plac miał być punktem docelowym pochodów pierwszomajowych.
Z kolei Plac Zbawiciela (tzw. MDM II) to mieszanina stylów: plac wytyczono w XVIII wieku zgodnie z barkowymi założeniami, zachowało się kilka odbudowanych po II wojnie światowej kamienic oraz Kościół Najświętszego Zbawiciela. Architekturę placu uzupełniono socrealistycznymi blokami. W Bistro Charlotte, gdzie niegdyś mieścił się sklep rybny, zachowały się fragmenty mozaiki z tamtych lat.
MDM III Osiedle Latawiec różni się wyglądem od pozostałych części Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. To obszar pomiędzy Placem Zbawiciela a Placem na Rozdrożu zabudowany budynkami tworzącymi razem ośmiokąt, kryte mansardowymi dachami. Z MDM-u warto wybrać się dalej w poszukiwaniu reliktów minionej epoki.
Przy rondzie de Gaulle’a (z zupełnie współczesną palmą Joanny Rajkowskiej), znajdziemy wiele budynków pamiętających tamte czasy. Na pewno zwraca uwagę biały gmach dawnego Domu Partii. Inaczej zwany Białym Domem jest na planie sześcianu i reprezentuje nurt tzw. architektury przyzwoitej. Został zbudowany w 1952 na potrzeby Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1991 r. stał się siedzibą Giełdy Papierów Wartościowych (do 2002 r.). Obecnie jest własnością Centrum Bankowo-Finansowego. Nieopodal jest też budynek, gdzie ulokował się jeden z pierwszych salonów Empik w Warszawie, a wcześniej siedzibę miał tu Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy. Z kolei w czasie okupacji funkcjonowała w nim kawiarnia dla Niemców Café Club, gdzie Gwardia Ludowa zorganizowała dwa ataki (w 42 i 43 roku). Chwała ludziom dobrej roboty!
Z ronda de Gaulle’a podążamy w stronę warszawskiego city mijając po prawej stronie Smyka, niegdyś największy dom towarowy z zabawkami oraz Rotundę – konstrukcje pamiętające minioną epokę w zupełnie nowej odsłonie.
I tak wyłania się górujący nad większością nowoczesnych budynków Pałac Kultury i Nauki, Dworzec Śródmieście, Dworzec Centralny i nieco unowocześniona Ściana Wschodnia z domami towarowymi. Najlepiej widać ją z widokowego tarasu mieszczącego się na 30 piętrze Pałacu. Pięter jest 33, ale pani obsługująca windę wiozącą mnie na górę zapewnia, że wyżej nie ma nic ciekawego, tylko piętra techniczne. Nie jestem przekonana, przecież ten olbrzym o kubaturze 817 tys. m3 kryje tyle tajemniczych zakamarków. Jego architektura też nie jest typowo socrealistyczna. Jest utrzymany w nurcie PRL, ale ma też elementy takie jak np. renesansowe attyki. Parter otaczają rzeźby młodzieży, alegorie sztuk i nauk, a przed głównym wejściem postaci Kopernika i Mickiewicza. W piwnicach Pałacu na stałe zatrudnionych jest kilkanaście kotów. Ich zadaniem jest łapanie myszy i innych gryzoni, które mogłyby naruszyć kilometry instalacji biegnących pod budynkiem. Wokół Pałacu znajduje się Plac Defilad od jakiegoś czasu w remoncie. Wcześniej miejsce słynęło z hal kupieckich, na szczęście przeniesionych w inną część miasta. Znajdziemy też tam pozostałości kamiennej trybuny honorowej. Otoczenie pałacu uzupełniają fontanny i starannie zaplanowana zieleń. Nie wyobrażam sobie Warszawy bez Pałacu Kultury, ani filmów takich jak „Miś”, „Mąż swojej żony” czy „Rozmowy kontrolowane”. W tym ostatnim Stanisław Tym, który wcielił się w rolę Ryszarda Ochódzkiego wysadza przypadkowo pałac w powietrze. Marzyło o tym zapewne wielu Polaków, ale od roku 2007 już nie jest to możliwe, gdyż figuruje na liście zabytków.
Jeśli starczy wam sił, wybierzcie się na Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich znajdujący się na Ochocie przy ul. Żwirki i Wigury. Jest to spore założenie parkowo-cmentarne z mogiłami ok. 21 500 radzieckich żołnierzy poległych w walce z okupantem hitlerowskim.
Ten dzień możecie zakończyć w jednym z barów „Meta”, gdzie dostaniecie wszystko, czego potrzeba, aby zachować w pamięci klimat tamtych lat, a więc setę, galaretę i czego dusza zapragnie. Jesteśmy wierni robotniczej tradycji! Gdzie się wybrać, w jakiej kolejności, jak wykorzystać optymalnie czas spędzony w stolicy – doradzi przewodnik po Warszawie.
Izabela Danił – przewodniczka po Warszawie
